Yeşil Türbe – Bursa (1421)
Ceviz ağacından yapılan kanatlar simetrik üçer panoludur. Selçuklu devrinde dikdörtgen ve küçük olan alt ve üst panolar burada kareye yaklaşmış ve büyümüş üstelik her üç pano kündekari tekniğiyle yapılmıştır. Bu özellik bundan sonraki Osmanlı ahşap kapılarındaki şemanın belirleyicisi olmuştur. Panolarda yıldız kompozisyonlarından kesitler ve ortaya çıkan geometrik şekillerde oyma tekniğiyle yapılan bitkisel desenler yer alır. Dikkati çeken bir husus alt üst panolardaki geometrik kompozisyonları meydana getiren çıtaların kavisli olmasıdır. İtinalı bir işçilik gerektiren ve aynı zamanda geometrik hatları yumuşatan bu uygulama 14. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Anadolu’da bilinmektedir. Panoları çevreleyen seren ve kayıtlardaki yazılardan Sultan Mehmet adına yapıldığı ve ustasının Tebrizli Ahmet oğlu Hacı Ali olduğu öğrenilir.
Sultan Ahmet Camii – İstanbul (1617)
Kapı kanatlarında, 17. yüzyılın özelliklerine uygun olarak, kündekari, kakma ve tarsi teknikleriyle yapılan geometrik süslemenin ön plana çıktığı görülür. Kakmaların bir kısmı dökülmüş olsa da, yerleri bellidir. Üçer pano halinde simetrik düzenlenen kanatların serenlerinde tarsi tekniğindeki basık altıgenlerin meydana getirdiği bordürler yer alır. Üst panolardaki yazı ve onu çevreleyen geometrik bezeme kakma tekniği ile yapılmış; orta ve alt panoların kündekari tekniğiyle meydana getirilen yıldız kompozisyonlarındaki geometrik şekiller sedef kakmalarla değerlendirilmiştir. Orta panoların merkezine konan kündekari kabaralar ile kanatların yatay kayıtlarındaki madeni rozetler itinalı bir işçilik sergiler.
Beyhekim Mescidi – Konya (13. yüzyılın sonu)
Bugün Konya İnce Minareli medrese Müzesi’nde sergilenen kapı kanatları gerek şema gerekse oyma işçiliği bakımından Anadolu Selçuklu ahşap sanatının en klasik örneklerindendir. Kapı simetrik iki kanatlıdır. Yekpare tek bir levhadan meydana gelen kanatların ön yüzleri rumilerin oluşturduğu bordür tarafından hem bir çerçeveye alınır hem de üst ve alttakiler küçük, ortadakiler ise büyük olmak üzere üçer panoya ayrılır. Üst panolarda Namaz kılın, Zekat verin yazılıdır. Orta panolar geometrik palmet-rumilerle dolgulanmıştır. Alt panolarda tek eksene göre simetrik düzenlenen rumili bir süsleme yer alır. Son derece kıvrak ve keskin hatlara sahip olan bitkisel desenlerde ışık-gölge etkisi güçlüdür. Kanatlardaki süslemelerin tamamı oyma tekniğiyle işlenmiştir.
Kaynakça
T.C Vakıflar Genel Müdürlüğü – 2013 Ahşap Kapılar Takvimi