2. Abdülhamid Döneminde Kaybedilen Topraklar
Sultan 2. Abdülhamid Han Osmanlı İmparatorluğu döneminde en çok toprak kaybetmiş Padişahlardan biridir. Abdülhamid Han dönemde yaklaşık 1,5 milyon kilometrekare toprak kaydedilmiştir. Fakat bu toprakların tek kaybedilme nedeni Sultan Abdülhamid değildir. Abdülhamid Han zamanında Osmanlı’da oldukça çetrefilli siyasi ve askeri olaylar yaşanmaktaydı. Bu olayların nedenlerinden bazıları ekonomik durum, dış borçlar, milliyetçilik akımı, toprak kaybetme ve azınlık isyanlarıdır. Sultan Abdülhamid amcası Sultan Abdülaziz’in darbeyle tahtanın indirilmesi ve yeni Padişah 5. Murat’ın akıl hastalığı geçirmesi sebebiyle 33. Osmanlı Padişahı olarak tahta çıkmıştır.
Abdülhamid tahta çıkmak için darbecilere Meşrutiyeti ilan edeceğine dair bir söz vermişti. Bu doğrultuda tahta çıktıktan sonra Meşrutiyeti ilan etmiş ve ilk Osmanlı Meclisi açılmıştır. Aslında bu meclise ilk meclis demek çok da doğru değildir. Çünkü Meşrutiyet ilan edilmeden önce Osmanlı’da ve diğer Türk devletlerinde Sultan bir karar alacağı zaman mutlaka Paşalara ve Divan-ı Humayun’a danışırdı. Fakat ülkemizde Abdülhamid Han’ın açtığı meclis, ilk meclis olarak bilinmektedir. Açılan bu meclis Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu getiren etkenlerden biri olmuştur. Meclis’te alınan kararlar sarayın dışına çıkmadan yabancı Milletvekilleri tarafından Rusya’ya ve diğer Avrupa ülkelerine ulaştırılmış, bu durum da Osmanlı’nın sonu olmuştur. Meclis 1878 yılında Padişah’ın barış çağrısını dinlememiş ve ülkeyi Ruslarla büyük bir harbe sokmuştur.
Ruslarla yaşanan 93 Harbi Sultan Abdülhamid zamanındaki toprak kayıplarının en büyük nedenidir. Nitekim bu savaş beraberinde getirdiği toprak kayıplarının yanı sıra Avrupalıların Osmanlı’ya karşı yürüttükleri politikanın da değişmesine yol açmıştır. 93 Harbi esnasında Plevne Savaşı gibi büyük zaferler kazanılsa da harbin sonucunda Ruslar İstanbul’a kadar gelmişlerdir. Abdülhamid Han her ne kadar Meclis’i ikna etmeye çalışarak harbi durdurmaya çalıştıysa da başarılı olamamış ve bunun sonucunda Sırbistan, Romanya, Karadağ, Teselya ve Kafkasların bir bölümü kaydedilmiştir. Fakat Sultan Abdülhamid araya girerek İngilizleri devreye sokmuş ve Kıbrıs’ı onlara kiralayarak Rusların toprak kazanımlarının büyük bir bölümünü geri almıştır. Bu sayede Ayestefanos Anlaşması iptal edilmiş ve onun yerine Abdülhamid Han’ın çabaları sayesinde Berlin Anlaşması imzalanarak Osmanlı tazminat ödemekten kurtulmuştur.
Toprak Kayıplarının Nedenleri
93 Harbi dünya üzerindeki dengeleri değiştiren bir savaştır. Savaşın Osmanlı aleyhine sonuçlanmasının ardından İngilizler ve Fransızlar Osmanlı’ya karşı yürüttükleri ayakta tutma politikasını değiştirmişlerdir. Neticede onlarda artık Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak kaybeden bir pasta olduğunun farkına varmış ve kendileri de bu pastadan pay alabilmek için harekete geçmişlerdir. Bunun sonucunda İngilizler Mısır ve Kıbrıs’ı ele geçirirken Fransızlar Tunus’u Osmanlı’dan koparmışlardır. Mısır’ın kaybedilme nedeni Mısır yöneticilerinin İngilizlere 80 milyon Sterlin borçlanmasıdır.
Bu borç ödenememiş ve neticede Mısır özerkleşmiştir. Tunus’un kaybedilme nedeni ise darbeci Mithat Paşa ile alakalıdır. Mithat Paşa 93 harbine sebep olduktan sonra Fransız Konsolosluğuna sığınmıştır. Bu sırada Fransızlar Tunus’un kendilerine verilmelerini talep etmiş aksi takdirde Mithat Paşa’nın serbest bırakılacağını açıklamışlardır. Bunun sonucunda Sultan Abdülhamid Tunus’u Fransızların yönetimine bırakmak zorunda kalmıştır.
Günümüzde Sultan Abdülhamid’e atılan çok büyük bir iftira vardır. Bazı çevreler Sultan Abdülhamid’in en çok toprak kaybeden Padişah olduğunu ileri sürmektedir. Fakat bu iddia tamamen yanlıştır. Zira Sultan Abdülhamid’e darbe yaparak onu sürgüne gönderen İttihatçılar 7,5 milyon kilometrekareden fazla toprak kaybetmişlerdir. İttihatçılar yönetimi ele geçirdikten sonra başa kukla bir Padişah getirmiş ve devlet yönetimiyle kendileri ilgilenmişlerdir.
Bunun sonucunda Trablusgarp, Balkan ve 1. Dünya Savaşları gerçekleşmiş ve Osmanlı Anadolu’ya hapis olmuştur. İttihat ve Terakki’nin kaybettiği topraklar Abdülhamid Han’ın kaybettiklerinden 10 kat daha fazla olsa da günümüzde İttihatçılar değil Abdülhamid Han eleştirilmektedir. Abdülhamid Han ömrünü devletine adamış, Osmanlı’nın en büyük Padişahlarından biridir. Sultan Abdülhamid 1918 yılında sürgündeyken hayatını kaybetmiştir.