Yükselme Devrinin Son Temsilcisi; Sokollu Mehmet Paşa

Sokollu Mehmed Paşa Portre

Sokollu Mehmet Paşa’nın Sadrazamlıktan Önceki İcraatları

Osmanlı İmparatorluğu’nun en önemli Sadrazamlarından biri olan Sokollu Mehmet Paşa 1505 yılında Bosna Hersek’te doğmuştur. Sokollu Mehmet Paşa lakabını doğduğu bölgeden almıştır. Babası Sokollu Ahmet Bey’dir. Sokollu Mehmet Paşa’nın Boşnak kökenli olduğu düşünülse de Sırp olduğuna dair görüşlerde vardır. Sokollu Mehmet Paşa 1519 yılında devşirme sistemiyle Edirne’ye getirilmiştir. Edirne Sarayında Mehmet adını almış ve Türk ve Müslüman kültürüyle yetiştirilmiştir. Sonrasında İstanbul’a gelmiş ve Topkapı Sarayının Enderun bölümünde çeşitli görevlerde bulunmuştur.

1541 yılında Kapıcıbaşılığına yükselen Mehmet Paşa 1546 yılında Barbaros Hayrettin’den boşalan Kaptan-ı Deryalık makamına getirildi. Kaptan-ı Derya iken Trablusgarp Seferine katılmış ve İstanbul Tersanelerini genişleterek yenilemiştir. 1549 yılında ise Vezirliğe yükselerek Rumeli Beylerbeyi olmuştur. Sokollu Mehmet Paşa, 1547’de Avusturya ile yapılan anlaşmanın bozulmasının ardından 1551’de 80.000 kişilik bir orduyla beraber Erdel üzerine sefere çıktı. Önemli kaleleri fethetmeyi başaran Mehmet Paşa Temeşvar Kuşatmasında başarılı olamadı ve geri çekildi. Temeşvar ancak 1552’de Macaristan Serdarı Kara Ahmet Paşa tarafından fethedilebildi.  Sokollu Mehmet Paşa Avrupa’dan döndükten sonra 1553’te Kanuni Sultan Süleyman tarafından Rumeli askerleriyle beraber Nahçıvan seferine gönderildi.

Seferde büyük başarılar gösteren Mehmet Paşa üçüncü kez Vezirliğe atandı ve Kubbealtı Vezirleri arasına girdi. Sokollu Mehmet Paşa Kanuni’nin oğulları arasında gerçekleşen taht mücadelesinde her zaman Şehzade Selim’i desteklemiştir. Nitekim bunun sonucunda mücadeleyi Şehzade Selim kazanmıştır. Bu sırada Semiz Ali Paşa Sadrazamlığa yükseltilmiş ve Mehmet Paşa da İkinci Vezir olarak tayin edilmiştir. Bu görevi kısa bir süre sürdürmüştür.

Sokollu Mehmet Paşa’nın Sadrazamlığı ve Ölümü

Semiz Ali Paşa’nın 1565’teki ölümünün ardından ise Sokollu Mehmet Paşa Sadrazamlık makamına getirilmiştir. Sultan Süleyman’ın en güvendiği adamlardan biri Mehmet Paşa’dır. Kanuni iyice yaşlandığı sıralarda Sokollu’ya geniş yetkiler vermiştir. Ayrıca Sokollu 1561’de Kanuni’nin torunu Esmehan Sultan ile evlenmiştir. Mehmet Paşa Sadrazam olduktan sonra 15 yıl boyunca Osmanlı’yı fiili olarak yönetmiştir.

Sultan Süleyman’ın son seferi olan Zigetvar Kuşatmasını Padişah öldükten sonra o idare etmiştir. Ayrıca Padişah’ın ölümünü askerlerden saklamış ve Şehzade Selim’i tahta çıkarmıştır. Mehmet Paşa, 2. Selim döneminin tek Sadrazamıdır. Bu dönemde Sultan Selim’in askeriyeden ve bazı devlet işlerinden elini çekmesi üzerine fiili olarak devleti yönetmiştir. Bu durum Osmanlı tarihinde bir ilktir. Ayrıca devleti yıkıma sürükleyen etkenler arasında yer almaktadır. Mehmet Paşa 1568’de Avusturya ile 8 yıl sürecek bir barış antlaşması imzalamış ve doğuya yönelmiştir.

Amacı ise Osmanlı egemenliğini Asya ve doğu denizlerinde güçlendirmektir. Portekiz’in Hint Okyanusunda olan faaliyetlerinin artması üzerine Umman Denizi, Kızıldeniz ve Basra Körfezi gibi yerlerde Osmanlı gemilerinin sayısını arttırmıştır. Sokollu’nun amacı Hindistan ve Endonezya ile iyi ilişkiler kurarak bölgedeki hâkimiyeti pekiştirmekti. Bunun dışında Sokollu Akdeniz’den gelebilecek tehditlere karşı Tunus’u Osmanlı egemenliğine sokarak Kuzey Afrika’yı denetlemeyi hedeflemekteydi. Fakat Lala Mustafa Paşa ve Piyale Paşa gibi Paşaların etkisiyle 1570’de toplanan Divan’da Kıbrıs Fethi kararı çıkmıştır. Sadrazam Mehmet Paşa Venediklilerle böyle bir savaş yapmanın Avrupa’nın tepkilerini çekebileceğini düşünmekteydi. Fakat Lala Mustafa Paşa 1571’de Kıbrıs Fethine çıktı ve adayı fethetti. Bu fetihten sonra da Tunus İspanyolların elinden alınmıştır. Sultan 2. Selim 1574’te vefat etmiş ve yerine oğlu 3. Murat geçmiştir.

Sokollu 3. Murat devrinde de Sadrazamlığını sürdürmüş fakat eski gücünü kaybetmiştir. Çünkü Padişah da onun karşıtlarıyla birlikte hareket etmeye başlamıştır. Buna rağmen Sokollu önemli icraatlarına devam etmiştir. Fas’ı Portekiz işgalinden kurtarmış ve Avusturya’nın siyasi hamlelerine engel olmuştur. Mehmet Paşa 11 Ekim 1579 tarihinde ikindi divanı çıkışında derviş kılığındaki biri tarafından kalbinden hançerlenerek ağır yaralanmıştır. Yarası ağır olduğu için bir süre sonra vefat eden Sokollu Mehmet Paşa, Eyüp Sultan’daki türbesine defnedilmiştir. Katilin tımar gelirlerinin azaltılmasından yana şikayetçi olan bir Boşnak olduğu iddia edilmiştir. Bunun dışında suikastın Hamzavîler tarafından düzenlendiği görüşü de yaygındır. Çünkü suikasttan birkaç yıl önce Şeyh Hamza Bali idam edilmiştir. Ayrıca suikastın arkasında Padişah 3. Murat’ın da olabileceği düşünülmektedir. 60 yıllık devlet hizmetinin ardından 74 yaşındayken vefat eden Sokollu Mehmet Paşa günümüzde tarihi dizilere konu olmuştur.


Tarihenotdus | Tarih, Kültür ve Medeniyetler sitesinden daha fazla şey keşfedin

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Bir Cevap Yazın